Neemt de polarisatie nu wel of niet toe?

In de Verenigde Staten zijn de feestdagen momenteel voor veel mensen een zware bevalling. De polarisatie in samenleving en politiek verscheurt sommige families. Ouders en kinderen, broers en zussen, neven en nichten praten zo min mogelijk met elkaar, om ruzie te voorkomen. Maar tijdens de feestdagen komen ze toch samen, zoals over een dag of tien tijdens de Kerst. HP speelt daar op een mooie manier op in, met bovenstaande ‘Togetherness’-Kerstcommercial.

Ook in Nederland lijkt er sprake te zijn van een toenemende polarisatie, hoewel dat beeld in een deze week gepubliceerd SCP-rapport wordt genuanceerd. Nederlanders zijn de afgelopen kwart eeuw níet ontevredener geworden, níet cynischer over de politiek, en in hun opvattingen hebben ze ook géén ruk naar rechts gemaakt, aldus het Sociaal en Cultureel Planbureau. Over immigranten zijn Nederlanders zelfs positiever gaan denken.

Het Sociaal en Cultureel Planbureau vergelijkt de huidige opvattingen van Nederlanders met die van een kleine dertig jaar geleden. Weliswaar zeggen Nederlanders nu vaker dan vroeger dat het ‘de verkeerde kant’ opgaat, maar over het hier en nu zijn ze juist positiever.

In 1994 vond nog 49 procent dat er te veel mensen met een andere nationaliteit in Nederland wonen, in 2017 blijkt dat percentage te zijn gedaald naar 31, een afname met maar liefst 18 procent. Ook de steun voor het opvangen van vluchtelingen is gegroeid.

Verder is het wantrouwen in de politiek vandaag niet groter dan begin jaren negentig van de vorige eeuw. Van de veelgehoorde ruk naar rechts is volgens het SCP dus geen sprake; in ieder geval niet als het gaat om opvattingen, wel in politiek gedrag. Door de opkomst van nieuwe partijen – de LPF van Pim Fortuyn, de PVV, Leefbaar Rotterdam en Forum voor Democratie – “komen opvattingen die er voorheen ook al waren nu nadrukkelijker op de voorgrond”. Ook sociale media spelen daarin uiteraard een voorname rol.

De consequentie is dat politici en media eerder met deze opvattingen rekening houden dan in het verleden, waardoor de discussies in de samenleving zichtbaarder worden.

“Ik wist niet eens dat ik moslim was”

Zonder de intentie te hebben dramatische vergelijkingen te willen maken, kunnen populistische politici die inspelen op de gevoelens van een minderheid van de bevolking, toch de boel op scherp zetten. Het meest recente Europese voorbeeld waarin dat tot rampzalige gevolgen leidde, is uiteraard voormalig Joegoslavië.

TransCity, een van de partners van dit EtnoMarketing platform, sprak een paar jaar geleden met mensen die, opgroeiend in voormalig Joegoslavië, als vanzelfsprekend feesten vierden als Pasen, Kerstmis, Suikerfeest en Offerfeest. Als kind waren sommige van deze mensen zich er helemaal niet van bewust dat het ene feest christelijk was en het andere islamitisch. Sterker nog: “Ik wist niet eens dat ik moslim was”, vertelde een in het Bosnische Tuzla geboren vrouw ons. “Pas toen de burgeroorlog uitbrak, kwam ik erachter dat ik een islamitische achternaam had.”

Wat dat aangaat mogen we ons door het SCP-rapport niet in slaap laten sussen. Dertig jaar geleden kregen populistische politici die bevolkingsgroepen tegen elkaar wilden ophitsen nauwelijks voet aan de grond, vandaag de dag wel. Daarbij is het meestal een minderheid die de boel voor de meerderheid verstiert.