Multiculturele samenleving bedacht?

In de dagelijkse talkshow van Jeroen Pauw ging het deze week weer eens over de vraag of de multiculturele samenleving is mislukt. De aanleiding vormde uitspraken van Ebru Umar, een week eerder, in hetzelfde programma.

De kliklijn van het Turkse consulaat en de aangifte tegen Ebru bij de Turkse autoriteiten, waren volgens de Metro-columniste niet alleen het bewijs van de mislukte integratie van Turkse Nederlanders, maar zelfs van het mislukken van de multiculturele samenleving als geheel. Ebru´s persoonlijke ervaringen met Turkse Nederlanders bleken dus maatgevend voor het totaal van alle bijna tweehonderd in ons land woonachtige ´nationaliteiten´. Het is een bijzondere redenering.

Geen succes

Ook zelf betoogde Jeroen Pauw tijdens zijn uitzending van afgelopen woensdag dat je de multiculturele samenleving geen succes kan noemen. Het werd door geen van de tafelgasten tegengesproken. Wel plaatsten sommige gesprekspartners vraagtekens bij de oorzaken; de schuld van de zogenaamd mislukte multiculturele samenleving wordt immers veelal in de voeten  van ´allochtone´ Nederlanders geschoven. Onder meer Sunny Bergman vond daarentegen dat de systematiek van ´uitsluiting´ een belangrijke oorzaak is.

Wat er exact onder ´mislukking´ wordt verstaan, wordt overigens nooit helemaal duidelijk. Jeroen Pauw noemde als voorbeeld zijn woonomgeving aan de rand van Bos en Lommer; die wordt alsmaar witter. De gemixte Amsterdamse bevolking trekt volgens hem weg naar wijken buiten de ring. Nu is de vrij gesegregeerde Amsterdamse samenleving gelukkig niet maatgevend voor alle Nederlandse steden, maar erkend moet worden dat de parallelle – naast elkaar bestaande – samenlevingen zeker voor een deel zijn teruggekeerd.

Teruggekeerd? Jazeker, want hadden we die parallelle samenlevingen honderd jaar geleden niet ook al? Kijk eens naar onze traditie van verzuiling! In de vooroorlogse (en ook wel naoorlogse) jaren was een katholieke arbeider uit Limburg nog lid van de katholieke vakbond NKV en las dagblad De Tijd, De Maasbode of de toen nog katholieke Volkskrant. Deze arbeider was lid van de KRO, bracht de verzekeringen onder bij de katholieke verzekeraar Concordia en bankierde bij de katholieke Centrale Volksbank. Kortom, van de wieg tot het graf in de katholieke zuil. Zoals weer andere Nederlanders zich in een protestantse of socialistische zuil bevonden.

Als de multiculturele samenleving is mislukt vanwege de verschillende etnisch-culturele en religieuze zuilen, was onze samenleving dan vóór de massa-immigratie niet ook al mislukt?

Een plan

Jeroen Pauw was afgelopen woensdag niet alleen gespreksleider, maar voor de verandering ook deelnemer aan de discussie. Zo merkte hij op dat degenen die in Nederland ooit de multiculturele samenleving hebben ´bedacht´, nu moeten constateren dat hun ideaal niet is geslaagd. Letterlijk zei Pauw: ´Het plan zoals het ooit is voorgesteld… dit wordt allemaal mooi, we gaan allemaal op een vreedzame manier naast elkaar leven… er werd ons een mooiere samenleving voorgesteld dan het ooit is geworden.´

Voor het eerst hoorden we dat de multiculturele samenleving blijkbaar ooit door iemand is bedacht! Dat er een plan heeft gezeten achter het ontstaan van onze multiculturele samenleving!

De werkelijkheid is natuurlijk een heel andere. Er werden door de toenmalige Nederlandse regering – bestaande uit de voorlopers van het CDA en de VVD – slechts wervingscontracten gesloten met landen als Turkije en Marokko. Het doel: werkgevers in staat stellen goedkope buitenlandse arbeidskrachten te werven.

Deze werving van gastarbeiders, de daaruit voortgekomen maar aanvankelijk niet geplande gezinshereniging, de immigratie als gevolg van de Surinaamse onafhankelijkheid, en de komst van vluchtelingen, hebben uiteindelijk geresulteerd in de vorming van een multiculturele samenleving. Een samenleving die door niemand vooraf is bedacht.

Met de wetenschap van vandaag zou je eigenlijk moeten zeggen: was het maar ooit bedacht, hadden we ons er maar op voorbereid! Dan zouden de huidige discussies in de media misschien minder heftig zijn geweest, de problemen met sommige Marokkaanse en andere ´allochtone´ jongeren minder groot zijn,  en de omvangrijke discriminatie op de arbeidsmarkt mogelijk binnen de perken zijn gebleven.

Warrig

De warrige discussie van afgelopen woensdag geeft gelijk het probleem aan van talkshows als Pauw, Jinek en DWDD. Er worden weliswaar geregeld belangwekkende thema´s besproken, maar vaker dan gewenst met gesprekspartners die  weinig  kennis van zaken hebben.

Van de recente voorbeelden baarde dat van ´politiek deskundige´ Sywert van Lienden waarschijnlijk het meeste opzien. Hij refereerde in De Wereld Draait Door aan een onderzoek waaruit zou blijken dat 1 op de 20 tot 1 op de 30 ´allochtone´ Nederlanders verdacht is van zedendelicten. Dat betekende, nog steeds volgens Van Lienden,  dat als Nederland 200.000 vluchtelingen opvangt, ‘je het over 10.000 zedendelinquenten hebt’.

In werkelijkheid gaat het in de studie waar Van Lienden aan refereerde om 1 op de 370 bij Antilliaanse, 1 op de 700 bij Marokkaanse en 1 op de 1000 bij Turkse Nederlanders. Bovendien zeggen die cijfers niets over de recente vluchtelingen die Nederland opvangt!

Maar de fout ligt niet eens bij Van Lienden, die een dag na zijn DWDD-optreden excuses aanbood. De fout ligt bij de redacties die gasten laten meepraten over onderwerpen waar ze geen verstand van hebben. Ook worden er door sommige genodigden geregeld op ongenuanceerde wijze ´absolute waarheden´ verkondigd. Zoals journalist Wierd Duk, afgelopen woensdag bij Pauw, onder meer met zijn uitspraak dat ´Turken en Marokkanen totaal niet met autochtonen trouwen en dat dit natuurlijk komt door de islam.´ Inderdaad, de islam als bron van alle kwaad in onze wereld. Van enige poging tot nuancering is in het geheel geen sprake.

Het gevolg van gasten die meepraten over thema´s waar ze weinig over weten, is dat er elke week wel een talkshowuitzending is die inhoudelijk meer weg heeft van een Britse tabloid, dan van een programma met een groot informatief gehalte.

Zo kwam de laatste weken geregeld het cijfer van 70% voorbij. Volgens talloze tafelgasten is namelijk 70% van alle Turkse Nederlanders aanhanger van de AK-partij van president Erdoğan. Dat percentage is gebaseerd op het aantal Nederlandse AK-partij stemmers bij de laatste Turkse verkiezingen. Daarbij wordt gemakshalve vergeten dat we op basis van de door de Turkse overheid gepubliceerde  opkomstcijfers, kunnen concluderen dat zo´n 62% van de meerderjarige Turkse Nederlanders tijdens de meest recente Turkse verkiezingen niet heeft gestemd. Hoe groot de aanhang van Erdoğan werkelijk is, weten we dus niet. Maar het ligt voor de hand dat zich onder de niet-stemmers relatief veel mensen bevinden die uit principe niet als Nederlander aan de Turkse verkiezingen willen deelnemen.

En het gekke is:  de meeste gespreksleiders en gesprekspartners vertrouwen de volgens hen dictatoriale Erdoğan voor geen cent, maar de onder verantwoording van Erdoğan gepubliceerde verkiezingsuitslag wordt daarentegen voor zoete koek geslikt.

Nuanceringen aanbrengen is een kunst die ze bij de redacties van Pauw, Jinek en DWDD helaas niet goed verstaan.

Positief

Terug naar de multiculturele samenleving. De opkomst van Pim Fortuyn verleidde Jan Peter Balkenende ooit tot de bizarre uitspraak dat ‘de multiculturele samenleving niet iets is om naar te streven’. Uiteraard had Balkenende zich daarentegen een vraag moeten stellen, namelijk: ´hoe gaan we de multiculturele samenleving met zijn allen inrichten?´ Een vraag waarvan Jeroen Pauw dacht dat we die ons ooit hadden gesteld.

Maar ook nu we ons niet op die multiculturele samenleving hebben voorbereid, zijn de effecten ervan waarschijnlijk gunstiger – en op zijn minst veel genuanceerder – dan ons voortdurend wordt verteld.

Zo is het opleidingsniveau van Nederlanders met van oorsprong buitenlandse ´roots´ de laatste jaren flink gestegen. Binnen sommige groepen is dit niveau bijna net zo hoog als gemiddeld in Nederland en bij een enkele groep zelfs hoger. Bovendien is het economische resultaat van de multiculturele samenleving waarschijnlijk nu al positief, maar helaas lang niet altijd goed in cijfers meetbaar.

Veel buitenlandse bedrijven hebben zich bijvoorbeeld in Nederland gevestigd als direct gevolg van het multiculturele karakter van de Nederlandse bevolking. Zij dragen flink bij aan de economische ontwikkeling in ons land. Daarnaast bieden bedrijven die zijn opgericht door ´allochtone´ Nederlanders, zoals Corendon, ook werkgelegenheid aan veel autochtone Nederlanders. Verder drijven veel Nederlandse ondernemers – geïnspireerd door onze gemixte samenleving – handel met of in landen waar vandaan ooit grote aantallen migranten naar de lage landen trokken.

Er zijn meer redenen. Zo hebben Turkse, Chinese, Surinaamse en andere ´allochtone´ Nederlanders binnen en buiten Europa zakenrelaties met ondernemers met een vergelijkbare etnisch-culturele of religieuze achtergrond – ten faveure van onze economie. Ook leidt diversiteit op de werkvloer bij talloze bedrijven en overheidsorganisaties tot het ontwikkelen van nieuwe winstgevende producten en/of diensten die anders aan ons voorbij waren gegaan. En onze sport-en entertainmentwereld floreert mede dankzij de talloze talenten en professionals uit onze gemixte samenleving.

Tot slot ligt het niet voor de hand dat ons land, met een krimpende autochtone bevolking, de sterke economische groei in de zeventig naoorlogse jaren eveneens had gerealiseerd zonder de massa-immigratie. Zelfs de criticasters van de multiculturele samenleving, zoals Ebru Umar, hebben hun steentje bijgedragen aan het waarschijnlijke succes ervan.

De lange termijn

Hoe zit het met de effecten op de lange termijn? Feitelijk kunnen we daar nu nog weinig over zeggen. Wel is het succes van de Verenigde Staten als grootste economie ter wereld volgens velen mede te danken aan het gegeven dat het land van de onbegrensde mogelijkheden in de wortel een immigratieland is.

Wat vandaag al wel helder is, is dat het succes van de Nederlandse economie de komende decennia voor een flink deel afhangt van de prestaties van werknemers en ondernemers met de wortels geheel of gedeeltelijk in het buitenland.  We groeien immers stap voor stap naar een bevolkingssamenstelling waarvan ongeveer de helft geen volledig Nederlandse etniciteit heeft.

Het is dus verbijsterend dat we in ons land zó vaak discussiëren over de zogenaamd mislukte multiculturele samenleving. Een negativiteit die eerder een rem op de positieve ontwikkelingen zal zetten, dan dat ze als katalysator ervan kan fungeren.

Een jaar of tien terug betoogde ik tijdens een paneldiscussie het volgende: laten we afspreken om gedurende enkele jaren niet meer te discussiëren over het zogenaamde falen van de multiculturele samenleving. Dan moet je eens zien, zo beklemtoonde ik, hoe goed het in Nederland zal gaan!

Met de recente uitzendingen van Pauw in gedachten, sta ik weer volledig achter die woorden.

Door: René Romer

René Romer is directeur van het diversity marketingbureau TransCity en auteur van onder meer twee boeken over multiculturele marketing.